Erzincan’ın antik çağ tarihine dair kesin bilgiler henüz mevcut olmasa da, tarihçiler ikinci bin yılın başlarında bu bölgede Hurriler’in yaşadığını ve ikinci bin yılın ilk yarısında Hayasalılar ve Azzilerin hüküm sürdüğünü belirtmektedir. MÖ 1600 ile 1180 yılları arasında Hititler, Anadolu’da Hattuşaş’ı merkez yaparak büyük bir imparatorluk kurmuş ve Erzincan’ı da egemenlikleri altına almışlardır. Erzincan ve çevresinde Hititlere ait bir yerleşim merkezi bulunamasa da, bu yörenin Hitit egemenliği altında kaldığı düşünülmektedir.
Urartular Dönemi
Doğu Anadolu’da kurulan ilkçağ devletlerinden biri olan Urartular, MÖ 900 yıllarında Tuşpa’yı (Van) başkent yapmış, sınırlarını Hazar Denizi’nden Malatya’ya, kuzeyde Erzurum ve Erzincan’dan güneyde Halep ve Musul’a kadar genişletmiştir. Erzincan yakınlarındaki Altıntepe’de 1953’te yapılan kazılarda Urartular’a ait birçok eser bulunmuştur. Urartu şehirleri çeşitli saldırılara maruz kalmış ve MÖ 600’lerde Medler’in Anadolu’yu istilası sırasında tamamen ortadan kaldırılmıştır. Erzincan ve çevresi Medlerin eline geçmiş, Med İmparatorluğu’nun Kyaksar döneminde Lidyalılar’la yapılan savaşlar Erzincan civarında meydana gelmiştir. Bölge, MÖ 550’lerde Persler’in eline geçmiştir.
Persler Dönemi
Hititler’in Anadolu’yu istila ettiği dönemde İran yaylasını da Persler ele geçirmiştir. Persler’in yükselişi daha çok Büyük Kiros (559-530) ve II. Kambises (530-522) dönemlerine rastlar. Bu dönemde Erzincan ve çevresi de Persler’in eline geçmiştir. Persler’den sonra Anadolu, Makedonyalılar’ın eline geçmiştir. Roma ordusu MÖ 70’te Doğu Anadolu Bölgesi’ni ele geçirerek Erzincan’ı kontrol altına almıştır. İran ile Bizans arasında sürekli savaşlara sahne olan Erzincan ve çevresi, Bizans İmparatoru Herakleios tarafından 629’da İran’dan geri alınmıştır.
İslamiyet ve Abbasiler Dönemi
644-656 yılları arasında Halife Osman bin Affan zamanında Habîb bin Mesleme Erzincan ve çevresini ele geçirerek bu bölgeyi Müslümanların yönetimine katmıştır. Abbasiler döneminde Erzincan çeşitli saldırılara maruz kalmış, Halife Mütevekkil Alallah döneminde Malatya Valisi Ömer bin Abdullah 859’da Erzincan’ı Bizanslılar’dan geri almıştır. Böylece Erzincan tekrar Arapların hakimiyetine geçmiştir.
Türk Hakimiyeti
Erzincan ve çevresi, Malazgirt Meydan Muharebesi (1071) sonrası Türklerin Anadolu’daki ilk yerleşim yerlerinden biri olmuştur. Malazgirt zaferi sonrası Alparslan, Karasu ve Çatlı nehirleri vadilerinin fethini komutanı Mengücek Ahmet Gazi’ye vermiştir. Ahmet Gazi, Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkârahisar yörelerini hakimiyeti altına almış ve Kemah’ı merkez yapmıştır. 1114 yılında Ahmet Gazi’nin ölümüyle yerine oğlu İshak Bey geçmiş, ardından Melih Mahmut hükümdar olmuştur. Mengüçlü Beyliği, 1228’de Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat tarafından sona erdirilmiştir. Alaaddin Keykubat ile Harezmşahlar Hükümdarı Celalettin Harzem Şah arasında 1230 yılında yapılan Yassıçemen Muharebesi’nde Harzem Şah yenilmiştir. Alaaddin Keykubat’ın 1237’de ölümüyle Moğollar Erzurum’u işgal etmiş ve 1243’te Kösedağ Savaşı’nda Anadolu Selçuklu Devleti’ni yenilgiye uğratmıştır. Böylece Erzincan, İlhanlıların eline geçmiştir.
Osmanlı Dönemi
Erzincan Emiri Mutahhareten’in Timur’a bağlanması Osmanlı Padişahı Yıldırım Beyazıt’ı kızdırmış ve Beyazıt, 1401’de Erzincan’ı kuşatmıştır. Ancak Ankara Savaşı patlak verince bölge 1402’de Timur hakimiyetine geçmiştir. 1419’da I. Mehmet döneminde Karakoyunlu Beyi Kara Yusuf Erzincan’ı zapt ederek Pir Ömer’i vali tayin etmiştir. Erzincan, Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrolüne geçmesiyle birlikte, ekonomik ve kültürel anlamda önemli gelişmeler kaydetmiştir.
Erzincan’ın zengin tarihi, farklı medeniyetlerin ve kültürlerin izlerini taşımaktadır. Bu durum, Erzincan’ı tarihi ve kültürel açıdan önemli bir merkez haline getirmektedir.
