Rize ve çevresi, Karadeniz kıyılarında yer alan birçok bölge gibi, tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşim görmüştür. Rize’nin tarih öncesi dönemi hakkında kapsamlı arkeolojik çalışmalar yapılmamış olmakla birlikte, Karadeniz Bölgesi’nde yapılan araştırmalar bölgenin tarihinin Paleolitik Çağ’a kadar uzandığını göstermektedir.
Kolhis Dönemi
Rize, antik çağlarda Kolhis (Kolkhis) bölgesinin bir parçası olarak bilinmektedir. Kolhis, Karadeniz’in doğu kıyısında, günümüzde Gürcistan sınırları içinde kalan bir bölgedir. Bu dönemde Rize, Karadeniz ticaret yollarının önemli duraklarından biri olmuştur. Kolhis, Yunan mitolojisinde Altın Post’un efsanesiyle tanınır. Argonotlar, Altın Post’u aramak için Kolhis’e yolculuk etmişlerdir.
Pers ve Pontus Dönemi
MÖ 6. yüzyılda Rize, Pers İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir. Pers İmparatorluğu döneminde bölge, Pontus Krallığı’nın sınırları içinde kalmıştır. Pontus Krallığı, Karadeniz’in doğu kıyılarında hüküm süren önemli bir krallıktı ve Rize de bu krallığın bir parçasıydı. Pontus Krallığı döneminde Rize, ticaret ve tarım açısından önemli bir merkez olmuştur.
Roma ve Bizans Dönemi
MÖ 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun egemenliği altına giren Rize, bu dönemde Roma’nın Karadeniz kıyılarındaki önemli limanlarından biri olmuştur. Roma İmparatorluğu’nun ikiye bölünmesiyle birlikte Rize, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun sınırları içinde kalmıştır. Bizans dönemi boyunca Rize, stratejik konumu nedeniyle askeri ve ticari açıdan önemli bir yerleşim yeri olmuştur.
İslamiyet’in Yayılışı ve Selçuklu Dönemi
- yüzyılda İslam ordularının Karadeniz kıyılarına ulaşmasıyla Rize, Müslüman Arapların kontrolüne girmiştir. Ancak, bu dönemde bölge uzun süreli bir İslam hakimiyeti görmemiştir. 11. yüzyılda Selçuklu Türkleri’nin Anadolu’ya girmesiyle birlikte Rize, Selçuklu egemenliği altına girmiştir. Selçuklu döneminde Rize, ticaret yollarının üzerinde önemli bir durak olmuştur.
Trabzon İmparatorluğu ve Osmanlı Dönemi
1204 yılında İstanbul’un Latinler tarafından işgal edilmesinin ardından kurulan Trabzon İmparatorluğu, Rize’yi kontrol altına almıştır. Trabzon İmparatorluğu döneminde Rize, bölgenin önemli liman kentlerinden biri olarak gelişimini sürdürmüştür. 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethetmesiyle Rize, Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına katılmıştır.
Osmanlı döneminde Rize, ticaret ve tarım faaliyetlerinin yoğun olduğu bir bölge olmuştur. Çay ve fındık gibi tarım ürünleri, Rize’nin ekonomisinde önemli bir yer tutmuştur. Ayrıca, Osmanlı döneminde Rize, askeri açıdan da stratejik bir konumda bulunmuş ve Karadeniz’in güvenliği için önemli bir rol oynamıştır.
Cumhuriyet Dönemi
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra Rize, 1924 yılında il statüsüne kavuşmuştur. Cumhuriyet döneminde Rize, özellikle çay üretimi ile tanınan bir bölge haline gelmiştir. 20. yüzyılın ortalarından itibaren çay tarımının yaygınlaşmasıyla birlikte Rize, Türkiye’nin çay üretim merkezi olmuştur.
Rize’nin Antik Yerleşim Yerleri ve Kalıntıları
- Rize Kalesi: Rize Kalesi, Bizans dönemine ait önemli bir yapıdır. Kale, Rize şehir merkezinde yer almakta olup, Karadeniz’in kıyısında stratejik bir konumda bulunmaktadır. Kale, Bizans döneminde inşa edilmiş ve Osmanlı döneminde de kullanılmıştır.
- Zil Kale: Rize’nin Çamlıhemşin ilçesinde yer alan Zil Kale, 14. yüzyılda Trabzon İmparatorluğu döneminde inşa edilmiştir. Kale, Fırtına Vadisi’ne hakim bir noktada yer almakta olup, tarihi ve turistik öneme sahiptir.
- Kız Kalesi: Pazar ilçesinde yer alan Kız Kalesi, 13. yüzyılda Trabzon İmparatorluğu döneminde inşa edilmiştir. Kale, Karadeniz kıyısında, denizden birkaç metre yükseklikte bir kayalığın üzerinde bulunmaktadır.
Rize, zengin tarihi geçmişi, doğal güzellikleri ve çay üretimi ile Türkiye’nin önemli şehirlerinden biridir. Antik dönemlerden günümüze kadar çeşitli medeniyetlerin izlerini taşıyan Rize, tarihi ve kültürel mirasıyla dikkat çekmektedir.
