Isparta ve çevresindeki yerleşim tarihi, Paleolitik döneme kadar uzanmaktadır. 1944 yılında Şevket Aziz Kansu’nun yaptığı incelemelerde, Bozanönü Ovası’ndaki Kapıini Mağarası’nda üst Paleolitik döneme ait eserler bulunmuştur. Bu buluntular, bölgedeki ilk yerleşim izlerini ortaya koymaktadır.
Mezolitik ve Neolitik Dönem
Keçiborlu’nun Gümüşgün (Baladız) yakınlarında yapılan kazılarda, Mezolitik çağa ait “Mikrolit” adı verilen çakmaktaşları bulunmuştur. Neolitik döneme ait buluntular ise Yeniköy (Şarkikaraağaç) Höyüğü’nde tespit edilmiştir. Bu buluntular, bölgede tarım ve yerleşik yaşamın başladığını göstermektedir.
Kalkolitik ve Tunç Çağı
Isparta’daki yerleşim Kalkolitik dönemde de devam etmiştir. Toprak Tol Höyüğü ve Köşktepe’de rastlanan küp mezarlar ve diğer buluntular, Kalkolitik dönemdeki yerleşim izlerini ortaya koymaktadır. Tunç Çağı’nda ise Pisidia ovasında geniş bir yerleşim ağı oluşmuştur. Bu dönemde yerleşimler, tarım ve ticaretle gelişmiştir.
Antik Dönem
Isparta’nın da önemli yerleşim merkezlerinden biri olduğu Pisidia bölgesine MÖ 2000’lerde Luvi ve Arzava toplulukları yerleşmiştir. MÖ 1200’lerden itibaren bölge Frigler, Lidyalılar, Persler ve Makedonyalıların egemenliği altına girmiştir. Büyük İskender’in MÖ 323’te ölümüyle birlikte bölge, sırasıyla Seleukoslar, Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu’nun kontrolüne geçmiştir. Roma döneminde Isparta, önemli bir piskoposluk ve ticaret merkezi olarak gelişmiştir.
Bizans ve Selçuklu Dönemi
Roma İmparatorluğu’nun bölünmesiyle Doğu Roma (Bizans) topraklarına dahil olan Isparta, Bizans döneminde de önemini korumuştur. 1204 yılında bölge, Anadolu Selçuklu Devleti topraklarına katılmıştır. Selçuklu döneminde Isparta, tarım ve ticaretle gelişimini sürdürmüştür.
Beylikler ve Osmanlı Dönemi
1300 yılında Hamitoğulları Beyliği’nin egemenliği altına giren Isparta, 1391 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına katılmıştır. II. Murad döneminde kesin olarak Osmanlı egemenliğine giren Isparta, 16. yüzyılda güneybatı Anadolu’nun önemli pazarlarından biri olmuştur. Osmanlı döneminde Isparta, ekonomik ve kültürel açıdan önemli bir merkez haline gelmiştir.
Sonuç
Isparta’nın tarihi, Paleolitik dönemden Osmanlı dönemine kadar uzanan geniş bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bölge, tarih boyunca birçok farklı medeniyetin egemenliği altına girmiş ve her dönemde önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Paleolitik dönemden itibaren süregelen bu zengin tarih, Isparta’nın kültürel ve ekonomik gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.
