Antalya ve çevresi, Anadolu’nun en eski yerleşim alanlarından biri olarak kabul edilir. Toros Dağları’nın Akdeniz’e bakan yamaçlarında bulunan Karain Mağarası, bu bölgedeki en eski tarih öncesi yerleşim alanlarından biridir. Karain Mağarası’nın tarihlenmesi, günümüzden yaklaşık 500 bin yıl öncesine, yani Eski Taş Çağı’nın ilk dönemlerine kadar uzanır. Bu mağarada, homo sapiens neandertalensis’e ait kemik kalıntıları da bulunmuştur, ki bunlar Anadolu’da bulunan en eski fosil kalıntılarıdır.
Antalya ve çevresindeki bölgenin tarihi, Karain Mağarası gibi önemli yerlerin yanı sıra Beldibi Mağarası ve Bademağacı Höyüğü gibi arkeolojik bulgularla da aydınlatılmıştır. Bu bulgular, Eski Taş Devri ve Cilalı Taş Devri’nden, Orta Taş Çağı’na ve Erken Tunç Çağı’na kadar uzanan kesintisiz bir uygarlığın varlığını göstermektedir.
Antalya’nın tarihindeki belirsizlikler, Hititler döneminden önceki zamanlara kadar uzanır. Hititler dönemi, Antalya için sessiz ve karanlık geçmiştir ancak Hititlerin Batı Anadolu seferleriyle bölgenin tarih sahnesine çıktığı bilinmektedir. Antalya ve çevresindeki antik kentlerin adları, Hitit kayıtlarında da geçmektedir ve bu dönemde bölgenin önemi artmıştır.
Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla birlikte deniz kavimleri göçü yaşanmış ve bu dönemde Akalıların bölgeye göç ettiği düşünülmektedir. Ancak son araştırmalar, bu kentlerin yerli halk tarafından kurulduğunu göstermektedir.
Likya ve Pamfilya dönemleri, Antalya ve çevresindeki tarihi daha da zenginleştirmiştir. Likya’nın kökenleri hakkında çeşitli teoriler bulunmakla birlikte, bu bölge Anadolu’nun en eski Helen gruplarından birini oluşturmuştur. Pamfilya ise çeşitli kavimlerin bir arada yaşadığı bir bölge olarak bilinir ve burada yaşayan halkların erken dönem tarihi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır.
Antalya, tüm Anadolu’da en fazla yazılı belgenin bulunduğu kentlerden biridir. Bu belgeler, bölgenin tarih, dil ve arkeoloji çalışmaları için önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalar, bölgenin tarihine ve kültürel yapısına ilişkin daha derinlemesine bilgilere ulaşılmasını sağlamıştır.
