Siirt’in tarihî geçmişi, çok eski çağlara kadar uzanır. Bölgedeki ilk yerleşim izleri, Paleolitik döneme kadar gitmektedir. Siirt ve çevresinde yapılan arkeolojik kazılar, tarih öncesi dönemlerden itibaren insanların burada yaşadığını göstermektedir. Bu dönemde insanlar, mağaralarda yaşamış ve avcılık-toplayıcılıkla geçimlerini sağlamışlardır.
Hititler ve Urartular Dönemi
Siirt, MÖ 2000’li yıllarda Hititler’in etkisi altına girmiştir. Hititler döneminde bölge, önemli ticaret yollarının kesiştiği bir noktada bulunmaktaydı. MÖ 9. yüzyılda Urartular, Siirt ve çevresine hakim olmuşlardır. Urartular, bölgede kaleler ve su kanalları inşa etmiş, tarım ve hayvancılığı geliştirmişlerdir.
Medler ve Persler Dönemi
MÖ 7. yüzyılda Medler, Urartu Krallığı’nı yıkarak Siirt ve çevresine hakim olmuşlardır. Medler döneminde bölge, tarım ve ticaret açısından önem kazanmıştır. MÖ 6. yüzyılda ise Pers İmparatorluğu, Medler’i yenerek Siirt’i topraklarına katmıştır. Persler döneminde bölge, satraplık sistemiyle yönetilmiştir.
Büyük İskender ve Seleukoslar Dönemi
MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender’in Anadolu’yu fethetmesiyle birlikte Siirt, Makedonya Krallığı’nın egemenliği altına girmiştir. İskender’in ölümünden sonra bölge, Seleukos İmparatorluğu’nun kontrolüne geçmiştir. Bu dönemde Siirt, Hellenistik kültürün etkisi altına girmiştir.
Partlar ve Sasaniler Dönemi
MÖ 2. yüzyılda Partlar, Seleukosları yenerek Siirt ve çevresine hakim olmuşlardır. Partlar döneminde bölge, stratejik önemi nedeniyle sık sık Roma İmparatorluğu ile çatışmalara sahne olmuştur. MS 3. yüzyılda ise Sasaniler, Partlar’ı yenerek Siirt’i topraklarına katmışlardır. Sasaniler döneminde bölge, önemli bir askeri ve ticaret merkezi olmuştur.
İslamiyet’in Yayılışı ve Emeviler Dönemi
- yüzyılda İslam orduları, Siirt ve çevresini fethederek bölgeyi İslam devletinin topraklarına katmışlardır. Halife Ömer döneminde, İslamiyet Siirt ve çevresinde hızla yayılmıştır. Emeviler döneminde ise bölge, Bizans İmparatorluğu’na karşı bir sınır karakolu olarak kullanılmıştır.
Abbasiler ve Sonraki Dönemler
Abbasi Halifeliği döneminde Siirt, önemli bir bilim ve kültür merkezi haline gelmiştir. Abbasi döneminde yapılan medreseler, camiler ve kütüphaneler, Siirt’in bilim ve kültür hayatına büyük katkıda bulunmuştur. Abbasi Halifeliği’nin zayıflamasıyla birlikte bölge, çeşitli beyliklerin egemenliği altına girmiştir.
Selçuklular ve Artuklular Dönemi
- yüzyılda Büyük Selçuklu Devleti, Siirt ve çevresine hakim olmuştur. Selçuklu döneminde bölge, tarım ve ticaret açısından büyük bir gelişme göstermiştir. 12. yüzyılda ise Artuklu Beyliği, Siirt’e hakim olmuştur. Artuklular döneminde yapılan kaleler, köprüler ve su kanalları, bölgenin stratejik önemini artırmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
- yüzyılda Yavuz Sultan Selim döneminde Siirt, Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına katılmıştır. Osmanlı döneminde Siirt, tarım, ticaret ve zanaat açısından önemli bir merkez haline gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde ise bölge, çeşitli isyanlara ve çatışmalara sahne olmuştur.
Cumhuriyet Dönemi
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra Siirt, 1923 yılında il statüsüne kavuşmuştur. Cumhuriyet döneminde hızla gelişen Siirt, tarım, sanayi ve ticaret alanında önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Bugün Siirt, zengin tarihi ve kültürel mirasıyla Türkiye’nin önemli şehirlerinden biridir.
Siirt’in Antik Yerleşim Yerleri ve Kalıntıları
- Derzin Kalesi: Siirt’in Pervari ilçesinde yer alan Derzin Kalesi, Urartu dönemine ait kalıntılara sahiptir. Kale, stratejik konumu nedeniyle tarih boyunca çeşitli medeniyetler tarafından kullanılmıştır.
- Rasıl Hacar (Delikli Taş): Siirt’in Tillo ilçesinde bulunan Rasıl Hacar, doğal güzellikleri ve tarihi dokusuyla dikkat çeken bir yerdir. Burası, tarihi dönemlerde inziva yeri olarak kullanılmıştır.
- Veysel Karani Türbesi: Baykan ilçesine bağlı Ziyaret köyünde bulunan Veysel Karani Türbesi, İslam dünyasının önemli ziyaret yerlerinden biridir. Türbe, her yıl binlerce ziyaretçi tarafından ziyaret edilmektedir.
Siirt, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, zengin bir kültürel mirasa sahip bir şehirdir. Antik dönemlerden günümüze kadar çeşitli medeniyetlerin izlerini taşıyan Siirt, tarihi ve kültürel değerleriyle önemli bir turizm merkezidir.
