Hatay, Türkiye’nin en önemli eski yerleşim yerlerinden biridir. Yapılan arkeolojik araştırmalarda, milattan önce 100.000 ile 40.000 yılları arasına tarihlenen bulgulara ulaşılmıştır. İl toprakları, İlk Tunç Çağı’ndan itibaren Akad İmparatorluğu ve MÖ 1800-1600 yılları arasında Amoriler Yamhad Krallığı’na bağlı bir beyliğin sınırları içerisinde yer almıştır.
MÖ 17. yüzyıl sonlarında Hititlerin, MÖ 1490 yıllarında ise Mısır’ın egemenliğine giren bölge, daha sonra Mitanni Krallığı’nın parçası olmuştur. Bölge, modern Hatay iline adını veren Hititler ve Geç Hititler halkları tarafından yönetilmiştir. Palistin’in Neo-Hitit krallığı da burada bulunuyordu. Ardından Asurlular’ın hakimiyetine giren bölge, kısa bir Urartu işgalinin ardından Yeni Babilliler ve Persler’in kontrolüne geçmiştir.
Helenistik ve Roma Dönemi
Bölge, Helenistik Seleukos İmparatorluğu’nun merkezi olmuş ve Suriye Tetrapolisi olarak bilinen dört Yunan kentine ev sahipliği yapmıştır: Antioch, Seleucia Pieria, Apamea ve Laodikya. MÖ 300 yılında Antakya kurulmuş ve hızla gelişmiştir. Kent, MÖ 64 yılında Roma İmparatorluğu’na katılmış ve İmparatorluğun Suriye eyaletinin başkenti olmuştur. Bu dönemden itibaren Antakya, Roma İmparatorluğu’nun önemli bir bölgesel merkezi haline gelmiştir.
Ortaçağ Dönemi
638 yılında bölge, Râşidîn Halifeliği tarafından fethedilmiş ve daha sonra Emevi ve Abbâsî Arap hanedanlarının kontrolü altına girmiştir. 877’de Tolunoğulları’nın, ardından İhşîdîler’in egemenliğine girmiştir. 969’da Bizans İmparatorluğu tarafından yeniden ele geçirilmiştir. 1078 yılında Bizans generali Philaretos Brachamios tarafından fethedilmiş ve Antakya’dan Edessa’ya kadar bir beylik kurulmuştur. 1084 yılında Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Süleyman tarafından ele geçirilmiştir. 1086’da Halep Sultanı Tutuş’un eline geçen bölge, 1098’de Haçlılar tarafından ele geçirilmiş ve Antakya Prensliği’nin merkezi haline gelmiştir.
- ve 12. yüzyıllarda Haçlı Seferleri sırasında önemli bir rol oynayan Hatay, 1254’te Kilikya Ermeni Krallığı’nın kontrolüne geçmiştir. 18 Mayıs 1268’de Memlükler tarafından alınıp daha sonra Timur tarafından ele geçirilmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
1516’da Yavuz Sultan Selim, Hatay’ı fethetmiş ve bölge Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır. Osmanlı döneminde Hatay, önce Halep’e bağlı bir sancak, daha sonra ise kaza olarak yönetilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun Hatay’daki hakimiyeti 1918 yılına kadar devam etmiştir.
Hatay Devleti
3 Temmuz 1938’de Türk ve Fransız heyetleri arasında yapılan antlaşma ile Hatay’da eşit sayıda Türk ve Fransız askerî gücü konuşlandırılmıştır. 2 Eylül 1938’de Hatay Meclisi toplanarak bağımsız Hatay Cumhuriyeti’ni ilan etmiştir. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen, Başbakanlığa ise Abdurrahman Melek seçilmiştir.
Cumhuriyet Dönemi
23 Haziran 1939 tarihinde Fransa ile Türkiye arasında imzalanan antlaşma ile Fransa, Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etmiştir. Hatay Devlet Meclisi, 29 Haziran 1939 tarihinde oy birliği ile Türkiye’ye iltihak kararı almıştır. Türkiye, 7 Temmuz 1939 tarihinde çıkarılan bir yasa ile “Hatay” ilini kurarak bağlanma işlemini tamamlamıştır. 23 Temmuz 1939’da Fransız Birlikleri Hatay’ı terk etmiştir.
2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Hatay, sınırları il mülki sınırları olan Büyükşehir Belediyesi statüsüne kavuşmuş ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından Büyükşehir Belediyesi olarak çalışmalarına başlamıştır.
Ünlü Arkeolojik Alanlar
Hatay’daki ünlü arkeolojik alanlar arasında Aççana Höyük, Tell Tayinat, Tell el Cüdeyde Höyük ve Antakya bulunmaktadır. Bu alanlar, bölgenin zengin tarihini ve kültürel mirasını gözler önüne sermektedir.
Hatay, tarih boyunca birçok medeniyetin kesişim noktası olmuş ve bu zengin geçmişiyle günümüzde de önemli bir kültürel merkez olmaya devam etmektedir.
