Çankırı, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan bir ilin merkezidir. Kentin adı, bazı Batılı gezginler tarafından “Çangırı” veya “Çengiri” şeklinde yazılmıştır. Çankırı, eski Gangra kentinin yerinde kurulmuştur ve başlangıçta Paphlagonia’ya bağlıydı. Daha sonra Pontus devletine, ardından da Galatia’ya bağlanmıştır. Galatia hükümdarı Deiotarus, Gangra’yı merkez haline getirmiştir. MÖ 25 yılında Roma İmparatorluğu’nun topraklarına katılan bölge, Bizans döneminde bir sürgün yeri olarak kullanılmıştır. Germanikopolis kentinin Gangra olduğu düşünülmektedir.
Çankırı ve çevresi, 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Danışmendoğulları tarafından ele geçirilmiştir. Selçuklular döneminde, Antakya hükümdarı Bohemond’u kurtarmak için Raymond de Toulouse komutasındaki Haçlı Ordusu 1101’de Ankara’yı aldıktan sonra Çankırı’ya doğru ilerlemiştir, ancak kaleye girememiştir. Amasya yakınlarında Selçuklu ordusuyla karşılaşan Haçlı Ordusu bozguna uğramıştır. 1134’te Bizans İmparatoru Ioannes Komnenos, şiddetli çarpışmaların ardından kaleyi ele geçirmiş olsa da, geri çekildikten sonra Danışmendliler kenti geri almıştır. Daha sonra bölgeye Selçuklular hakim olmuştur. I. Murad döneminde Çankırı ve çevresi Osmanlı topraklarına katılmıştır. Timur, 1402’de Çankırı’yı eski sahiplerine vermiş olsa da, 1439’da I. Mehmed geri almıştır.
Osmanlı döneminde yönetim bakımından Anadolu Eyaleti’ne bağlı bir Liva’nın merkezi olan Çankırı, Cumhuriyetin ilanından önce Kastamonu vilayetine bağlı bir sancak merkeziydi. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, İstanbul’dan Ankara’ya yapılan malzeme ve insan naklinde Çankırı önemli bir aracı merkez rolü üstlenmiştir. Cumhuriyet döneminde il merkezi haline getirilmiştir.
19. yüzyılın sonunda tahmini 16 bin olan nüfusu, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında 10 binin altına düşmüştür (1927’de 8.847). Ancak 1940’ta tekrar 10 binin üstüne çıkmış (10.235) ve 1970’te 25 bini aşmıştır (26.124). 1990’da ise 45.496’ya ulaşmıştır.
II. Dönem Çankırı Milletvekilleri Talât Bey (Ahmet Talât ONAY), Rifat Bey (Mehmet Rifat ÜNÜR), Yusuf Ziya Bey (Yusuf Ziya İSFENDİYAROĞLU (ESEN)) tarafından 11 Nisan 1925 tarihinde Genel Kurul Toplantısında okunan 4/199 esas numaralı takririn Başvekâlete havalesiyle “Kângırı” ismi “Çankırı” olarak değiştirilmiştir.
Çankırı kenti, Kızılırmak’ın kolları Acıçay ile Tatlıçay’ın birleştiği noktada kurulmuştur. Deniz seviyesinden 700-800 metre yüksektedir. Çankırı, eski zamanlarda bir kale kenti olarak bilinirdi ve daha sonra güneye doğru genişlemiştir. Günümüzde, Tatlıçay’ın her iki yakasına yayılmış durumdadır. Kale eteklerindeki mahalleler, kentin eski çekirdeğini oluştururken, yeni mahalleler daha modern bir görünüme sahiptir.
